Wielki Czwartek
Liturgią Wielkiego Czwartku, Kościół Święty wkracza w pełnię celebracji Misterium Męki, Śmierci oraz Zmartwychwstania Pańskiego. W ciągu tych najbliższych dni, Kościół szczodrze ukazuje nam głębię środków wyrazu zawartych w liturgii. Jest to również okres szczególnie intensywnych modlitw za tych, którzy czynią przygotowania do przyjęcia Chrztu Świętego, za odłączonych od jedynego Kościoła wskutek schizmy lub herezji, a także za uwikłanych w fałszywe religie.
W pierwszych wiekach chrześcijaństwa, kiedy to pokuty były wykonywane publicznie, dzień ten był momentem pojednania pokutników. Poświęcone były temu osobne obrzędy liturgiczne oraz Msza Święta. Pierwotnie w Wielki Czwartek odprawiane były trzy Msze. Z czasem zniesienia publicznych pokut, w obrzędach Kościoła pozostały dwie – znana nam uroczysta wieczorna Msza Wieczerzy Pańskiej oraz odprawiana w katedrach przez biskupa (w asyście 12 kapłanów, 7 diakonów oraz 7 subdiakonów) Msza Krzyżma Świętego z poświęceniem olejów. Podczas niej święcone są:
- olej chorych, używany do sakramentu Namaszczenia Chorych,
- olej katechumenów używany w sakramencie Chrztu Świętego,
- oraz olej Krzyżma świętego, który jest materią sakramentu bierzmowania, a także służy do sakramentu święceń kapłańskich, konsekracji biskupich, konsekracji świątyń i naczyń liturgicznych.
Msza Wieczerzy Pańskiej
Antyfona zawiera fragment Listu św. Pawła do Galatów, który wyraża naszą powinność wobec Ofiary Krzyżowej. Ofiary, która została ustanowiona wyprzedzająco podczas Ostatniej Wieczerzy, a która uobecniana jest podczas każdej Mszy Świętej: „A myśmy się chlubić powinni Krzyżem Pana naszego Jezusa Chrystusa; w Nim jest zbawienie, życie i zmartwychwstanie nasze”.
W Kolekcie Kościół Święty zwraca naszą uwagę na różną zapłatę, jaką otrzymali wedle swych uczynków Judasz oraz Dobry Łotr, kierując nas ku temu, by ufnie oddać się Bożemu Miłosierdziu, pamiętając jednak zawsze o Bożej Sprawiedliwości.
Lekcja z I Listu do Koryntian opowiada o scenie ustanowienia Eucharystii oraz związanego z nią sakramentu kapłaństwa, podczas Ostatniej Wieczerzy. Co znamienne, Apostoł Narodów jednoznacznie wskazuje na ofiarny charakter Eucharystii, ostrzegając zarazem wszystkich wiernych, że nie spożywa zwykłego chleba ani zwykłego wina. Bez cienia wątpliwości wskazuje na zmianę substancji postaci Eucharystycznych pisząc jednoznacznie „kto nie baczy na Ciało Pańskie”. Przystępując do sakramentu w sposób niegodny, „potępienie na siebie pożywa”. Jest to wyraźna przestroga przed świętokradztwem (nieobecna w lekcjonarzu mszy Pawła VI).
Ewangelia natomiast opisuje scenę z Wieczernika, w której Pan nasz Jezus Chrystus umył nogi swoim uczniom, dając im przykład służby i nakazując, by czynili to samo jedni drugim.
Po odczytaniu Ewangelii, kapłan, wzorem Chrystusa zdejmuje ornat i przepasuje się ręcznikiem. Rozpoczyna się obrzęd umywania nóg, zwany również Mandatum. Przypominać ma on o obowiązku służby oraz miłości w stosunku do bliźnich. W czasie tego obrzędu śpiewane są antyfony zawierające w sobie fragmenty czytań z dzisiejszej liturgii, przy czym w ostatniej z nich wielokrotnie wybrzmiewa: „Ubi caritas, et amor, Deus ibi est”, czyli „Tam, gdzie miłość, ukochanie, tam jest także Bóg”.
Następnie, kapłan ponownie przywdziewa ornat i odmawia Pater noster po cichu. Po krótkim responsorium oraz modlitwie, dwunastu mężczyzn udaje się na przygotowane dla nich miejsca, a kapłan czyta Antyfonę na Ofiarowanie. Kanon zaś zawiera kilka drobnych zmian w modlitwach Comunicantes i Hanc igitur, gdzie umieszczone są nawiązania do dzisiejszej uroczystości, a więc dnia, w którym Jezus Chrystus został wydany na śmierć i powierzył uczniom swoim sprawowania Ciała i Krwi swojej.
W dalszej kolejności opuszcza się błogosławieństwo oraz Ostatnią Ewangelię. Kapłan zmienia ornat na kapę, okadza Najświętszy Sakrament, a następnie przenosi Go po przygotowanej uprzednio kaplicy w uroczystej procesji, podczas której śpiewa się hymn Pagne, lingua, gloriosi („Sław, języku, tajemnicę”). Po kolejnym okadzeniu Najświętszego Sakramentu i umieszczeniu Go w tabernakulum, rozpoczyna się adoracja trwająca co najmniej do północy.
Kolejnym obrzędem związanym z liturgią Wielkiego Czwartku jest obnażenie ołtarzy, które nawiązuje do odarcia z szat naszego Zbawiciela. Stanowi to również nawiązanie do tradycji, która obecna była w pierwszych wiekach Kościoła, kiedy to obrusy zdejmowane były z ołtarza po każdej Mszy Świętej. W trakcie tego obrzędu recytowany jest Psalm 21 („Boże mój, Boże mój, czemuś mnie opuścił?”), można odmówić wieczorną modlitwę brewiarzową, czyli Kompletę.
Na zakończenie należy dodać, że ze względu na żałobny charakter Wielkiego Tygodnia, Kościół oddala radowanie się z wzniosłej tajemnicy ustanowienia Najświętszego Sakramentu i przesuwa je na pierwszy czwartek po okresie Wielkanocnym, obchodząc Święto Bożego Ciała.
Autor: Robert Nelke