„Odmieńmy obyczaje, pokutujmy w popiele i włosienicy,
pośćmy i płaczmy przed Panem, gdyż Bóg nasz jest
nader miłosierny i gotów nam grzechy odpuścić”.
(Joel 2)
Środa Popielcowa inauguruje Wielki Post
Wielki Post to czterdziestodniowy okres przygotowań do najważniejszych uroczystości w roku – Świąt Paschalnych. Od około III wieku do świąt tych przygotowywano się poprzez post czterdziestogodzinny, co następnie wydłużono w zależności od regionu do około tygodnia. Już w IV wieku był to okres 40 dni do Uroczystości Wielkiej Nocy. Ze względu jednak na to, że niedziele są wolne od postu, to łącznie z Wielkim Piątkiem oraz Wielką Sobotą było to jedynie 36 dni, stąd też aby dopełnić tę liczbę do czterdziestu, od około VII wieku okres Wielkiego Postu rozpoczynano w środę.
Obrzęd posypania głowy oraz poświęcenia popiołu
Najbardziej wyrazistym skojarzeniem związanym ze Środą Popielcową jest obrzęd posypania głowy popiołem. Zwyczaj ten znany był w tradycji starożytnego Egiptu i Grecji, a także w kulturze Arabów. Posypanie głowy popiołem oznaczać ma przyznanie się do swej ułomności i grzeszności, kierować ma myśli wiernego wokół tematu przemijalności ludzkiego życia oraz konieczności uciekania się do Bożego miłosierdzia. Stąd też obrzędowi temu poddawali się już od początków chrześcijaństwa nawróceni grzesznicy.
Pierwsze wzmianki o liturgicznym użyciu posypania popiołem pojawiały się około VIII wieku, z kolei w wieku X pojawiają się pierwsze świadectwa na temat święcenia popiołu. W roku 1091 papież Urban II wprowadził ten zwyczaj w całym Kościele, nakazując ponadto by popiół pochodzić miał ze spalenia palm poświęconych podczas Niedzieli Palmowej roku poprzedniego.
W obrzędzie święcenia popiołu, kapłan prosi Boga aby Ten dał się przebłagać modłami pokutujących i aby raczył zesłać Swego Anioła by pobłogosławił popiół, który stanie się zbawiennym lekiem. Uprasza także o zdrowie dla ciała i pomoc dla duszy oraz przypomina prawdę o tym, że ze względu na naszą przewrotność „prochem jesteśmy i w proch się obrócimy”. Nawiązuje również do Bożego przebaczenia Niniwie, która pokutowała w popiele. Modlitwy poświęcenia, ksiądz kończy między innymi słowami:
„Zmieńmy na lepsze wszystko to, czym zgrzeszyliśmy w naszym zaślepieniu, abyśmy, gdy nas znienacka zaskoczy dzień śmierci, nie szukali czasu na pokutę, kiedy go już nie będziemy mogli znaleźć”.
„Dozwól nam, Panie, przez post zająć stanowisko w chrześcijańskim boju, abyśmy zostali umocnieni wstrzemięźliwością do walki ze złym duchem”.
Post ścisły
Zgodnie z obowiązującą obecnie w Kościele dyscypliną, Środa Popielcowa jest jednym z dwóch (obok Wielkiego Piątku) dni obowiązkowego postu ścisłego (wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych oraz ograniczenie ilościowe) dla wiernych pomiędzy 18 a 60 rokiem życia. Należy nadmienić jednak, że każde umartwienie naszej woli i ciała, a szczególnie poprzez post ścisły przynosi niezliczoną ilość duchowych łask, o które warto walczyć w ważnych dla nas intencjach.
Symbolika Wielkiego Postu
Warto wspomnieć również o bardzo istotnej symbolice 40 dni Wielkiego Postu, gdyż nawiązuje ona do liczby dni potopu za czasów Noego, lat wędrówki Narodu Wybranego po pustyni, czy też choćby do dni przebywania Mojżesza na górze Synaj. Najważniejsze jest jednak nawiązanie do czterdziestu dni postu samego Pana Naszego Jezusa Chrystusa opisanego w IV rozdziale Ewangelii według świętego Mateusza.
Autor: Robert Nelke